Powiadacze. Dialog między sztuką współczesną a średniowieczną.

Współczesność w kontekście średniowiecznej galerii

Wystawa Powiadacze. Dialog między sztuką współczesną a średniowieczną od 20 października wkracza w przestrzeń Galerii Sztuki Średniowiecznej MNP, by tymczasowo odmienić jej jednolitą strukturę. Przedstawia ona wybrane zagadnienia z dziedziny sztuki, które łączą prace artystek i artystów współczesnych z zabytkami średniowiecznymi. Dzieła odległe od siebie czasowo w przestrzeni wystawy inicjują dialog, który sprawia, że dystans między nimi się zaciera.

Unikalne relacje tematyczne i techniczne

Ekspozycja dzieł sztuki współczesnej w kontekście Galerii Sztuki Średniowiecznej nie stanowi prezentacji praktyk artystycznych odnoszących się bezpośrednio do kultury wieków średnich. Przeciwnie, prace te zanurzone są w teraźniejszości, opowiadają o aktualnych problemach, które wszystkich nas dotyczą i przejmują, jak postępująca degradacja planety, trwające wojny, przebodźcowanie technologiczne i informacyjne. Część prac to swoiste manifesty feministycznej siły. Wprawić w konsternację mogą natomiast dzieła zwracające uwagę na zjawisko będące domeną współczesności, jak usunięcie ze sfery społecznej widzialności ciał pozbawionych życia. Powiadaczami zostały również prace dotykające uniwersalnych prawd i dylematów towarzyszących ludzkiej egzystencji, jak przemijanie, żal po starcie bliskiej osoby. Inne natomiast przywołują czasy lub historie biblijne, które w wiekach średnich kształtowały zbiorową wyobraźnię, stawiając przed ówczesnymi twórcami wyzwanie dobitnego oddania słów przekazanych przez święte księgi chrześcijaństwa w medium rzeźby czy obrazu.

Artystyczny recykling i nowe życie dzieł

Część prac wykorzystuje tematy ikonograficzne o średniowiecznym rodowodzie, dekonstruuje je lub twórczo przetwarza, czyniąc na nowo użytecznymi i przedłuża ich żywotność. Swoisty artystyczny recykling obserwować można także w obszarze technik, które spopularyzowały się w wiekach średnich, jako sposoby ozdoby precjozów tworzonych ku chwale Kościoła, jak złocenia i hafty.

Wśród eksponowanych dzieł sztuki współczesnej znalazły się również takie, które przemawiają wspólnym językiem form z zabytkami średniowiecznymi, tworząc nieoczywiste relacje, możliwe tylko do odczytania na tej wystawie. Zaprezentowane zostaną dzieła współczesnych artystek i artystów: Roberta Bartela, Beaty Ewy Białeckiej, Agnieszki Brzeżańskiej, Marty Deskur, Agi Gabary, Kai Koster, Ewy Kuryluk, Natalii Lach Lachowicz, Dawida Marszewskiego, Pauliny Misiak, Magdy Moskwy, Aleksandry Ska. Pochodzą one zarówno ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, ale i są jego depozytami, stanowią własność artystek i artystów lub też zostały wypożyczone na wystawę dzięki uprzejmości innych instytucji kultury: Muzeum Narodowego w Krakowie, Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu oraz Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu im. Magdaleny Abakanowicz.

Interwencja i nowa rzeczywistość muzealna

Wystawa w Galerii Sztuki Średniowiecznej ma charakter interwencji, a do jej założeń należy również zwrócenie uwagi na przestrzeń wystawy stałej, ukazanie rozmaitych wartości zabytków i uczynienie ich na nowo zrozumiałymi dla muzealnej publiczności. Średniowiecze cieszy się dzisiaj dwoistym emploi. Z jednej strony nazwa epoki funkcjonuje dziś jako synonim zacofania, przestarzałości. Z drugiej jednak strony współczesna kultura popularna interesuje się jej atmosferą, co dowodzą powstające obecnie liczne seriale, filmy, czy gry nią inspirowane.

Kuratorki Powiadaczy, świadome dualizmu w obszarze odbioru wieków średnich i trudności w rozumieniu dzieł sztuki religijnej, w dobie powszechnej laicyzacji, uznają za zasadne szukanie nowych sposobów opowiadania o zabytkach tego czasu. Jak się wydaje, zwłaszcza dla młodszych odbiorców rzeźby i obrazy twórców średniowiecznych przestają być zrozumiałe. Dzieła sztuki współczesnej pokazane w kontekście zabytków, proponują publiczności pewnego rodzaju grę poznawczą. Jej zasady zachęcają widza, by w nowy sposób przyjrzał się obiektom, odkrył ich wartości podpowiedziane przez partnerujące im prace. Wystawa może zatem prowadzić do dostrzeżenia detali obiektów, które wcześniej omiatane były zaledwie wzrokiem, czy też do zwrócenia uwagi publiczności na dawne ich role i do obudzenia nadanej im zdolności poruszania emocji. Wystawa czyni muzealia na nowo aktywnymi. Relacje przyczyniają się zatem do konstruowania nowych interpretacji w warunkach stawianych przez czasoprzestrzeń wystawy. Zapowiedzią swoistego dialogu jest tytuł pokazu.

Obietnica Powiadaczy

Występujący w tytule wystawy archaizm powiadacz,-e podobnie, jak wspomniane dzieła sztuki średniowiecznej w muzeum wyszedł z użycia, obiekty te nie spełnią zadań im nadanym przez twórców i fundatorów, nie służą już liturgii, ani nie ogniskują praktyk pobożnościowych. Słownik języka staropolskiego wyjaśnia, że powiadacz/powiedacz, to: „ten, kto wygłasza coś, opowiada” Podręczny słownik dawnej polszczyzny podaje dwie definicje wyrazu powiadacz, w pierwszym znaczeniu jest to „mówca, informator, narrator, sprawozdawca”, a drugim „gaduła, pleciuga”. W języku staropolskim oraz dawnej polszczyźnie słowo to wskazywało na wykonawcę konkretnej czynności – opowiadacza, sprawozdawcę wydarzeń. W tytule wystawy zawiera się pewna obietnica, że ktoś lub coś będzie komunikować, przekazywać. Powiadaczamisą zatem dzieła współczesne i średniowieczne – mają one publiczności coś do powiedzenia. Można też nimi nazwać wszystkich, którzy podejmą się odnajdywania relacji, podobieństw i odczytywania nowych znaczeń dzieł sztuki. Jak się wydaje, obrazy powstają, kiedy zostaną zauważone i zinterpretowane, to właśnie percepcja i wrażliwość uczestników czyni opisywany dialog możliwym. Dzieła sztuki inicjują procesy zachodzące w człowieku: generują emocje, zaspokajają potrzebę obcowania z pięknem, mogą też dać impuls do namysłu nad aktualnymi problemami, ale i czynią bardziej zrozumiałym czas miniony.

Kuratorki: Katarzyna Sinoracka i dr Patrycja Łobodzińska,
Artyści i artystki: Robert Bartel, Beata Ewa Białecka, Agnieszka Brzeżańska, Marta Deskur, Aga Gabara, Kaja Koster, Ewa Kuryluk, Natalia Lach Lachowicz, Dawid Marszewski, Paulina Misiak, Magda Moskwa, Aleksandra Ska.
Identyfikacja wizualna: Agata Kulczyk