Zwrot ku naturze jako strategia konstruowania form przestrzennych. Badanie i transformacja cech prosa rózgowatego Panicum virgatum.  Joanna Muszyńska

Zwrot ku naturze jako strategia konstruowania form przestrzennych. Badanie i transformacja cech prosa rózgowatego Panicum virgatum.

Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem 
prof. dr. hab. Wojciecha Hory

Tworzenie przestrzeni, obiektów w nawiązaniu do natury, silnie osadzone jest w tradycji kultury. Istotne jest różnicowanie odniesień autorów do pierwotnej przyrody, bez udziału człowieka oraz biologii, będącej nauką o formach życia na ziemi i sposobach działania organizmów. Antagonistyczne ujęcie natury i kultury oraz precyzowanie zależności między nimi stanowi aktualnie ważny temat rozważań myślicieli, twórców. 

Zainteresowanie istoty ludzkiej przyrodą towarzyszy jej od prehistorii. W części teoretycznej rozprawy doktorskiej ukazuję, jak zmieniała się rola natury względem aspiracji twórczych człowieka. W kolejnych rozdziałach prezentuję idee oraz metodologię wprowadzania do projektów nawiązań przyrodniczych, na kanwie twórczości Oskara Hansena oraz Dennisa Dollensa.

Niniejsza refleksja skierowała mnie w stronę natury i czerpania z niej rozwiązań. Szczególnie interesujące są cechy organizmów, pozwalające na przystosowanie się do zagrożeń. Trawy fascynują budową, właściwościami morfologicznymi oraz fizjologicznymi. Nurtującą ich cechą jest doskonała adaptacja do różnorodnych warunków klimatycznych. Uprawiając trawy obserwuję ich mechanizmy radzenia sobie z żywiołami. Panicum virgatum wykazuje wyjątkowe zdolności w tej kwestii.

Ciekawość budowy natury skłoniła mnie do skrupulatnej inwentaryzacji. Mając świadomość złożoności procesów i wielości elementów konstruujących, rozkładam wybrany aspekt na części, by próbować go zrozumieć, a następnie połączyć we własną całość. Prowadzone analizy, podsumowuję wnioskami, aby tworzyć modele przestrzenne. Zbadanie właściwości prosa rózgowatego oraz transponowanie ich do form, możliwych do zastosowania w codziennym życiu, stanowi dla mnie cel poszukiwań. 

Integracja natury i projektowania wzbudzać może także wątpliwości. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, gdzie kończy się naśladownictwo a zaczyna twórcze wykorzystanie reguł. Obserwacja to początek poszukiwań. Kluczowe jest zbieranie informacji, analiza zależności, wybór parametrów determinujących oraz określenie istoty transformacji. 

Moja twórcza praktyka oscyluje wokół wartości bliskich Oskarowi Hansenowi. Idee oraz metodologia projektowa Dennisa Dollensa także wzbudzają moje zainteresowanie. Natura niewątpliwie stanowi dla mnie inspirację do kreatywnych działań. Szczególnie zwracam uwagę na współpracę organizmów oraz ich mechanizmy przystosowania do przyrodniczych zagrożeń. Mając świadomość złożoności jej procesów i wielości elementów konstruujących, rozkładam wybrany aspekt na części, by próbować go zrozumieć, a następnie połączyć we własną całość. Ciekawość budowy natury skłania mnie do skrupulatnej inwentaryzacji. Prowadzone obserwacje, analizy, podsumowuję wnioskami, by kreować modele przestrzenne. Celem mojej pracy jest zrozumienie działania wybranych mechanizmów i przetworzenie ich na język projektowy. Doceniam walory estetyczne form naturalnych, poszukuję jednak zależności, które opisuję geometrycznie, dla znalezienia innych sposobów oddziaływania wizualnego i funkcjonalnego. 

Integracja natury i projektowania wzbudzać może także wątpliwości. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, gdzie kończy się naśladownictwo a zaczyna twórcze wykorzystanie reguł. Obserwacja to początek poszukiwań. Kluczowe jest zbieranie informacji, wybór parametrów determinujących oraz określenie istoty transformacji. 

Eksploracja traw w krajobrazie zwróciła moją uwagę szczególnie na właściwości prosa rózgowatego. Badanie długości i średnic międzywęźli, węzłów, relacji ilościowych liści do węzłów, wartości kątowych oraz okręgów kreślących międzywęźla źdźbeł dążyło do wyodrębnienia cech budowy Panicum virgatum, które stanowią jeden z czynników warunkujących jej zdolności przystosowawcze. 

Zasada, którą opracowałam, polega na segmentacji konstrukcji, analogicznie do trawy, złożonej z międzywęźli oraz węzłów. Każdy segment tworzony jest z wykrojów, o kształcie równoległoboku, zbudowanego z dwóch trapezów równoramiennych. Zgodnie z przyjętą metodologią, testowane były wartości od 55 do 90 stopni, co stanowi nawiązanie do rosnących parametrów kątowych w naturze. Wraz ze zmianą wysokości w źdźble, kąt pomiędzy sąsiadującymi międzywęźlami rośnie. Opracowane pryncypia konstruowania wykrojów ukazały największą ich sztywność, gdy tworzone były na podstawie kąta 55 stopni. 

Ponadto, badanie proporcji trapezów wykazało, że zastosowanie w wykroju relacji długości x do 3x oraz szerokości 1/2 x pozwoliło na swobodny skręt form. Prototypy pierwotne posiadają trójramienną budowę. Na podstawie obserwacji źdźbeł zostały wyznaczone trzy kierunki promieni okręgów, rysujących międzywęźla, które znalazły swoje odzwierciedlenie w budowie obiektów. 

Na podstawie powyższych zasad, możliwe jest tworzenie elastycznych konstrukcji, które zyskują sztywność poprzez skręt. 

Unikalność form polega na wykorzystaniu materiału plastycznego, jakim jest tworzywo Pri-Plak, który poprzez odpowiednie kształtowanie oraz zastosowany stelaż uzyskuje nośność i stanowi lekką konstrukcję. Zaletą całości jest segmentowa budowa, umożliwiająca sztaplowanie, co minimalizuje powierzchnię przechowywania rozłożonego obiektu.

Ponadto, w prototypie finalnym wyodrębniono siedem elementów, komplementarnych względem zastosowanych ośmiu powłok, stanowiących wypełnienie ażurowej formy. Proso rózgowate zazwyczaj posiada siedem międzywęźli, co przełożyło się na ilość zaprojektowanych brył uzupełniających.

Prace badawczepotwierdziły kluczową rolę promieni okręgów, rysujących międzywęźla źdźbeł. Makieta końcowa przedstawia syntetyczne ujęcie zaobserwowanych zależności. Usytuowanie powłok na wspólnym okręgu ułatwia ich porządkowanie, a wprowadzona w wykroju perforacja na linii zgięcia powoduje dopasowaniedo łuku.

Istnieje ścisły związek pomiędzy obserwacjami poczynionymi w naturze oraz rezultatem prac projektowych. Interpretacje form zyskały hipotezy zastosowania, ukazując spektrum funkcjonalności odnalezionych zasad.