Sonia Rammer: „O kobiecie, która myślała, że jest psem”

Sonia Rammer: „O kobiecie, która myślała, że jest psem”

25.05–9.07.2023

otwarcie wystawy: 25.05 (czwartek), godz. 18.00 / wstęp wolny

Galeria Sztuki Wozownia
ul. Rabiańska 20 87-100 Toruń

W trakcie pobytu rezydencjalnego na Grenlandii Sonię Rammer otaczała śnieżna, majestatyczna i lodowata pustka, w której jednymi z nielicznych ruchomych elementów były psy. Obserwowała ich zwyczaje i sposoby poruszania się po śniegu, by w końcu wejść w ich rolę własnym ciałem. Za działaniami artystki stoi pragnie oddania sprawiedliwości indywidualnej zwierzęcej egzystencji poprzez performatywne wejście w ich skórę i zasmakowanie uczucia stawania się radykalnie Innym wobec własnego człowieczeństwa i ludzkiej tożsamości. 

Zarówno fotografie, jak i dokumentacja wideo, zrobione przez artystkę, są minimalistyczne: niewielka sylwetka „psa” porusza się spokojnie na mroźnym pustkowiu. To ekstremalne środowisko do testowania granic własnej tożsamości i prowokowania do refleksji nad (nie)szczelnością gatunkowych granic czy schyłkiem antropocenu z jego nadętym przekonaniem o wyższości człowieka ponad innymi gatunkami zamieszkującymi Ziemię.

Sonia Rammer – artystka, podróżniczka, psycholożka, zawodowo związana z Uniwersytetem Artystycznym im. M. Abakanowicz w Poznaniu (Wydział Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa), gdzie prowadzi Pracownię Sztuki w Perspektywie Międzykulturowej. Brała udział w licznych wystawach zbiorowych i indywidualnych w kraju (m.in. BWA, Bielsko Biała; Wozownia, Toruń; BWA, Wrocław; Arsenał, Poznań; Art Station, Poznań; BWA, Bydgoszcz; AT, Poznań; MOS, Gorzów; BWA, Łódź; BWA, Leszno; Curators Lab, Poznań; DAP, Warszawa; Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin) i za granicą (m. in. Jerozolima, Izrael; Nowy Jork, USA; Berlin, Niemcy; Hofsos, Islandia; Marpha, Nepal; Bruksela, Belgia). Na kształt jej twórczości wpływają doświadczenia międzykulturowe, zdobywane na rezydencjach artystycznych (np. Marpha Foundation, Nepal; Baer Art Center, Islandia; Arctic Culture Lab, Grenlandia), nieustające wychodzenie poza strefę komfortu, zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym, oraz pielęgnowanie związków międzygatunkowych. Pracuje w różnorodnych mediach. 

Wystawa jest pokłosiem rezydencji artystycznej, jaką Sonia Rammer odbyła w Arctic Culture Lab na Grenlandii w kwietniu 2022 roku.

Rezydencja artystyczna Arctic Culture Lab, Oqaatsut, Grenlandia, kwiecień 2022

Fragmenty zapisków

Oqaatsut to mała osada wciśnięta między Czerwoną Zatokę a Zatokę Disco. Zamieszkuje ją na stałe kilkanaście osób, głównie myśliwych z rodzinami. Od najbliższego miasta – Ilulissat – wioskę oddziela dwadzieścia kilometrów arktycznych bezdroży. Bywa, że ze względów pogodowych Oqaatsut jest odcięte od reszty świata. Do końca kwietnia gruba pokrywa śniegu ujednolica krajobraz, a niska temperatura konserwuje ludzkie i psie odchody. Ciała zmarłych spoczywają spokojnie w małym domku – kostnicy na wolnym powietrzu – czekając na miękki grunt, w który można wbić szpadel. Zamarznięta zatoka skutecznie zatrzymuje transport towarów, czego efektem są puste półki w jedynym wioskowym sklepiku.
Zbliża się arktyczny dzień polarny. Niebo jaśnieje, wielkanocny księżyc zawisa nad okolicznymi wzgórzami wsłuchany w psie opowieści. Droga z pracowni do sypialni srebrzy się, śnieg chrupie pod nogami, zimny wiatr usztywnia policzki, przejście trzydziestu metrów jest wymagające. Psy milkną w zimnie, oszczędzają energię, leżą, nakrywają pyski ogonem, czasem wchodzą do prowizorycznych bud. Wstają, kiedy widzą zbliżające się sanie, które kojarzą zarówno z zaprzęgiem jak i jedzeniem. Przytroczone do skał na łańcuchach, podskakują, stają na tylnych łapach, ujadają, skamlą, piszczą, używają słów, których nie potrafię rozpoznać. Na śniegu widać wydeptane ślady łap – okręgi, które ilustrują zakres psiej wolności. Przechodząc w pobliżu sfory, pomimo bardzo niskiej temperatury, odczuwam zapach odchodów, sierści, potu, a może psich emocji.
Sytuacja grenlandzkich psów odzwierciedla skomplikowane położenie Inuitów, którzy poddani brutalnej kolonizacji próbują zredefiniować własną tożsamość.