Pracownia Sztuki w Perspektywie Międzykulturowej
kierowniczka: dr hab. Sonia Rammer, prof. UAP / sonia.rammer@uap.edu.pl
Pracownia Sztuki w Perspektywie Międzykulturowej ma charakter praktyczny i równocześnie osadzona jest w teorii, szczególnie w psychologii. Tematy poddawane dyskusji i opracowywane przez studentów wywodzą się z obszarów badawczych będących w polu zainteresowania psychologii międzykulturowej. Ten paradygmat wydaje się szczególnie pomocny w rozumieniu problemów współczesnego świata. Szybkość przemieszczania się i nieustające migracje prowadzą do powstania wielokulturowych społeczeństw. Świat przypomina „patchwork”, a jego mieszkańcy ciągle wydają się być niegotowi na przyjęcie całości stworzonej z fragmentów. Nie powinno to dziwić. Strach przed nieznanym pełni przecież funkcje adaptacyjne, a brak określonej struktury i przewidywalnej perspektywy wywołuje niepokój. W czasie podróży możliwa jest zmiana horyzontu widzenia problemów, konfrontuje ona również z osobistymi nastawieniami, pozbawia bezpiecznej, wygodnej pozycji. Inaczej postrzega się własną tożsamość w Polsce, Afryce czy przebywając w obozie dla uchodźców. Inaczej widzi się problemy Nepalu z perspektywy poznańskiego fotela, inaczej poruszając się po zanieczyszczonych ulicach Katmandu. Wyprowadzanie psa na smyczy w Europie stanowi normę dopóki nie zobaczy się watahy biegającej luzem w Azji. Ostatecznie podróżując i tak jesteśmy przybyszami i z tej pozycji nadajemy znaczenie temu, co przeżywamy w „nie swoim” świecie. Celem procesu edukacyjnego zachodzącego w pracowni jest nie tylko realizacja ciekawych prac plastycznych, ale także wzbudzenie twórczego fermentu, który być może przełoży się na: umiejętność stawiania nie zawsze wygodnych pytań, gotowość obrony własnego stanowiska z poszanowaniem odmienności interlokutora, zwiększenie wrażliwości wobec problemów społecznych. W ramach pracowni studenci/studentki mają swobodę korzystania z różnorodnych środków wyrazu, w zależności od wybranego tematu i potrzeb. Punktem wyjścia realizacji jest problem, którego rozumienie jest pogłębione przez adekwatne „badania” (np. czytanie tekstów, oglądanie filmów, wykłady, spotkania z gośćmi, wyjścia do galerii).
Wybrane prace osób studiujących
2024 – https://wk.uap.edu.pl/2024/pracownia-sztuki-w-perspektywie-miedzykulturowej/
2021 – https://wk.uap.edu.pl/2021/start/19-2/pracownia-sztuki-w-perspektywie-miedzykulturowej/2020 – https://wk.uap.edu.pl/2020/start/wydzial-edukacji-artystycznej-i-kuratorstwa/pracownia-sztuki-w-perspektywie-miedzykulturowej/
Temat obowiązkowy na rok akademicki 2025/2026
Zwierzę przychodzi powoli
Temat w metaforyczny sposób odnosi się do namysłu nad złożoną relacją zachodzącą między ludzkimi i nieludzkimi zwierzętami. Pomimo posthumanistycznego i postantropocentrycznego zwrotu wykres hierarchiczności gatunkowej zdaje się ulegać pozornemu wypłaszczeniu. Gatunki niegdyś pełniące służalczą rolę wobec człowieka są z niej wyzwalane poprzez budowanie infantylizujących narracji umożliwiających wytworzenie „afektywnych relacji pokrewieństwa”. Sytuacja postantropocentryczna komplikuje się i wymaga wrażliwej refleksji. A zatem…zwierzę przychodzi powoli…bowiem współcześnie rozumienie zwierzęcości, w całej rozciągłości znaczenia, nie może być procesem pospiesznym.
Temat w swych założeniach ma zachęcać do podjęcia perspektywy wykraczającej poza antropocentryczny punkt widzenia. Zarówno prowokować do zastanowienia się nad zasadnością i konsekwencjami budowania dychotomii ludzkie – nie – ludzkie, ale też nad bezrefleksyjnym dążeniem do międzygatunkowego zrównania poprzez infantylną antropomorfizację.
W zależności od gatunku, zwierzę pozostaje Obcym lub Innym, mieszcząc wszystko to, co nie – ludzkie, nie – chciane, wypierane, budzące lęk, lub uczłowieczonym członkiem rodziny.
Jednak w obu tych skrajnych postawach zwierzę definiowane jest poprzez brak (np. brak umiejętności prowadzenia dyskursu zrozumiałego dla człowieka, brak akceptowanego przez człowieka zapachu, brak rozpoznawalnej moralności), który legitymizuje różnorodne mniej lub bardziej okrutne zachowania człowieka. Brak oznacza bowiem inność i gorszość.
Podjęcie tematu ma na celu uwrażliwienie na los wszystkich istot żywych, bez wyjątków i bez budowania hierarchii ważności. W uzyskaniu poszerzonej perspektywy problemu pomoże lektura tekstów, oglądanie filmów oraz dyskusja.
W katalogu do wystawy Ecce Animalia Dorota Łagodzka pisze, że w sztuce współczesnej wyraźnie nasila się zainteresowanie problematyką „zwierzęcą”. Artyści włączają się w dyskurs animal studies, a ich prace stają się częścią „krytycznej analizy dotychczasowego, tradycyjnego podejścia do zwierząt zarówno w samej sztuce, jak i problematyce pozaartystycznej”[1]. Warto aby również na gruncie praktyki uniwersyteckiej podejmować tematy aktualne, trudne, wzbudzające krytyczny „osąd” wobec działalności człowieka w świecie.
[1] D. Łagodzka, Ecce Animalia, katalog do wystawy, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 2014, S. 44
Organizacja roku akademickiego.
Pracujemy w małych grupach (wspólne dyskusje nad projektami).
Zaliczenie i ocena wystawiane są na podstawie pracy ciągłej (aktywne uczestniczenie w zajęciach, praca nad projektem – I semestr; aktywne uczestniczenie w zajęciach, zakończenie projektu – II semestr; jeśli ktoś jest w pracowni tylko I semestr, wtedy zamknięcie projektu powinno nastąpić w semestrze I).
Każda osoba ma obowiązek przygotowania krótkiej prezentacji (researchu) dotyczącej indywidualnego rozumienia tematu.
UWAGA! Rozmawiamy o konkrecie, czyli na spotkania w pracowni prosimy o przyniesienie szkiców, próbek materiałów, wstępnych zdjęć, filmów, map myśli etc.
Poniżej spis literatury sugerowanej (dla zainteresowanych). Teksty obowiązkowe będziemy dostarczać wydrukowane lub w formie pdf.
Sugerowana literatura na rok akademicki 2025/2026
- Bakke Monika, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań 2010
- Baratay Eric, Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk 2014
- Bekoff Marc, Pierce Jessica, Dzika sprawiedliwość. Moralne życie zwierząt, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2019
- Braidotti Rosi, Po człowieku, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2014, s. 150-163
- Canetti Elias, Głosy Marakeszu. Zapiski po podróży, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2013, s. 11-20, 95-98
- Dąbrowska Magdalena, Posthumanizm, czyli jak myśleć z psami, grzybami i innymi stworzeniami?
- Kurpiński Piotr, Co się śni zwierzętom? Eseje z pogranicza zoofilologii i psychoanalizy
- Marzec Andrzej, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2021
- Morton Timothy, Mroczna Ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia, Wydawnictwo Oficyna Związek Otwarty, Warszawa 2023
- Sławek Tadeusz, Śladem zwierząt. O dochodzeniu do siebie
- Wohlleben Peter, Duchowe życie zwierząt, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2017
- Bezpieczne czy zniewolone? Szkice o zwierzętach, red. Mamzer Hanna, Żok Agnieszka, Oficyna Wydawnicza Epigram, Bydgoszcz 2019
- Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie, red. Kotyczka Marzena, Wydawnictwo23. Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Barcz Anna, Dąbrowska Magdalena, Wydawnictwo E-naukowiec, Lublin 2014
- Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu, red. Barcz Anna, Łagodzka Dorota, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 201523. Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Barcz Anna, Dąbrowska Magdalena, Wydawnictwo E-naukowiec, Lublin 2014
- Ecce Animalia, red. Łagodzka Dorota, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko 2014
Filmy:
- Abbasi Ali, Granica, 2018
- Lynch David, Człowiek Słoń, 1980
- Holland Agnieszka, Pokot, 2017
- Cooper Marien C., King Kong, 1933
- Cronenberg David, Mucha, 1986
Artykuły:
- Mamzer Hanna, Zwierzę jako obcy
https://www.academia.edu/28431919/Zwierze_jako_Obcy
2. Haraway Donna, Manifest gatunków stowarzyszonych
http://ewa.home.amu.edu.pl/Haraway, Manifest gatunkow stowarzyszonych.pdf
Materiały czytane:
Haraway Donna, Manifest gatunków stowarzyszonych
- Autor: Agata Tratwal
- Opublikowano: 05.10.2019, 18:28
- Ostatnia edycja: 07.10.2025, 13:44