Wydział Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa, Katedra Historii Sztuki i Filozofii zaprasza na wykład:

Jarosława Marka Spychały | Platoński obraz jaskini, który ukształtował obraz Świata

18 grudnia 2019 o godzinie 9.00
Atrium UAP

Wielkość wpływu Platona na filozofię jest oczywisty – dobitnie ujmuje to Whitehead mówiąc, że cała zachodnioeuropejska filozofia to tylko przypisy do Platona (Whitehead 1929, s. 63). Szczególną jednak rolę w tym zakresie odegrała metafora jaskini, o której Brunschwig powiada, że jest „prawdopodobnie jednym z najsłynniejszych tekstów z całej filozofii europejskiej, być może nawet najsłynniejszym” i – jak dodaje dalej – w zasadzie w filozofii wszystko zaczyna się właśnie od analizy obrazu jaskini (Brunschwig 1997, s. 5).

Na powody doniosłości metafory Platona zwraca uwagę Arendt powiadając, że „odwrócenie się filozofa w przeciwną stronę, którego domaga się od niego Platon, faktycznie równa się odwróceniu Homeryckiego porządku świata. To nie życie po śmierci, jak w Homeryckim Hadesie, ale zwykłe życie na Ziemi umiejscowione jest w „jaskini”, w podziemnym świecie; dusza nie jest cieniem ciała, lecz ciało jest cieniem duszy; bezsensowny, widmowy ruch, przypisywany przez Homera duszy egzystującej bez życia w Hadesie, teraz przypisuje się bezsensownym poczynaniom ludzi, którzy nie porzucają jaskini ludzkiego istnienia, by obcować z wiecznymi ideami widzialnymi w niebie” (Arendt 2010, s. 328).

Innymi słowy Platon dokonał mentalnego przewrotu w kulturze, tworząc jednocześnie nowy paradygmat postrzegania świata. Prawdopodobnie m.in. ta właśnie okoliczność spowodowała, że wywarł on wpływ nie tylko na filozofię, lecz także na chrześcijaństwo i literaturę oraz współczesną popkulturę.

Literacki obraz jaskini Platona, pomimo jego przemożnego wpływu na kulturę nie doczekał się wielu przedstawień stricte malarskich. Częściej był w pewnym sensie filmowany, niż malowany, choć po prawdzie zdjęcia i film nie są daleko od obrazu.

W roku 1598 holenderski malarz Cornelis van Haarlem namalował obraz olejny, który oddawał dramaturgię wydarzeń w jaskini Platona. Niestety obraz ten nie dotrwał do naszych czasów. Miał on jednak posłużyć za wzór innemu holenderskiemu malarzowi, rysownikowi i kartografowi, Janowi Saenredamowi, który na jego podstawie przygotował w roku 1604 miedzioryt pt. Antrum Platonicum (Jaskinia Platońska), który szczęśliwie zachował się do dziś i przechowywany jest obecnie w Paryskiej Bibliotece Narodowej. Byłoby to zatem najprawdopodobniej najstarsze znane nam graficzne przedstawienie jaskini Platona.

Celem wykładu jest omówienie wybranych świadectw poświęconych obecności metafory jaskini Platona w filozofii, literaturze, filmie i malarstwie.

Jarosław Marek Spychała – obecnie wykładowca filozofii i marketingu na Uniwersytecie w Konstancji (Niemcy), wcześniej w latach 2013-2015 dyrektor School of Form / Uniwersytet SWPS Poznań, 2015-2016 dyrektor Centrum Kultury w Żyrardowie.

Naukowo interesuje się historią filozofii i religii, a szczególnie zjawiskiem przenikania się religii i filozofii w zakresie wyobrażeń o pośmiertnych losach człowieka oraz ich wpływem na kształt poczucia sensu życia we współczesnych społeczeństwach zachodnioeuropejskich.

Autor publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu filozofii i historii religii, m.in: „Jaskini. Droga rebeliantów”, „Legenda apolińska w życiu i działalności Platona”, „Eracle, Gesù Cristo e Darth Vader al bivio. Il messaggio etico del metodo LEGO-LOGOS”, „Herakles, Jezus Chrystus i Lord Vader na rozstajnych drogach”, „Bulletproof – platońskie przesłanie ΛΕΓΩ-ΛΟΓΟΣ”, „ΛΕΓΩ-ΛΟΓΟΣ: czytać, myśleć, mówić,”, „LEGO-LOGOS: Dlaczego Tales patrzył w niebo?”, „Orfeusz i orficy – zarys problematyki”, „Zarys historii kultu Izydy w świecie grecko-rzymskim”, „Kłopoty wyznawców Izydy na terenie Rzymu w roku 58 p.n.e.”.

Tłumacz z języków nowożytnych i klasycznych, m.in.: Heidegger-Jaspers „Korespondencja”, Bernhard Waldenfels, Odpowiedź na to, co obce. Główne rysy fenomenologii responsywnej, Olympiodor „Żywot Platona” (z greki), Apulejusz z Madaury „Żywot Platona” (z łaciny).