PRACOWNIA SZTUKI W PERSPEKTYWIE MIĘDZYKULTUROWEJ | Zwierzę przychodzi powoli
Temat obowiązkowy na rok akademicki 2025/2026
Zwierzę przychodzi powoli
Temat w metaforyczny sposób odnosi się do namysłu nad złożoną relacją zachodzącą między ludzkimi i nieludzkimi zwierzętami. Pomimo posthumanistycznego i postantropocentrycznego zwrotu wykres hierarchiczności gatunkowej zdaje się ulegać pozornemu wypłaszczeniu. Gatunki niegdyś pełniące służalczą rolę wobec człowieka są z niej wyzwalane poprzez budowanie infantylizujących narracji umożliwiających wytworzenie „afektywnych relacji pokrewieństwa”. Sytuacja postantropocentryczna komplikuje się i wymaga wrażliwej refleksji. A zatem…zwierzę przychodzi powoli…bowiem współcześnie rozumienie zwierzęcości, w całej rozciągłości znaczenia, nie może być procesem pospiesznym.
Temat w swych założeniach ma zachęcać do podjęcia perspektywy wykraczającej poza antropocentryczny punkt widzenia. Zarówno prowokować do zastanowienia się nad zasadnością i konsekwencjami budowania dychotomii ludzkie – nie – ludzkie, ale też nad bezrefleksyjnym dążeniem do międzygatunkowego zrównania poprzez infantylną antropomorfizację.
W zależności od gatunku, zwierzę pozostaje Obcym lub Innym, mieszcząc wszystko to, co nie – ludzkie, nie – chciane, wypierane, budzące lęk, lub uczłowieczonym członkiem rodziny.
Jednak w obu tych skrajnych postawach zwierzę definiowane jest poprzez brak (np. brak umiejętności prowadzenia dyskursu zrozumiałego dla człowieka, brak akceptowanego przez człowieka zapachu, brak rozpoznawalnej moralności), który legitymizuje różnorodne mniej lub bardziej okrutne zachowania człowieka. Brak oznacza bowiem inność i gorszość.
Podjęcie tematu ma na celu uwrażliwienie na los wszystkich istot żywych, bez wyjątków i bez budowania hierarchii ważności. W uzyskaniu poszerzonej perspektywy problemu pomoże lektura tekstów, oglądanie filmów oraz dyskusja.
W katalogu do wystawy Ecce Animalia Dorota Łagodzka pisze, że w sztuce współczesnej wyraźnie nasila się zainteresowanie problematyką „zwierzęcą”. Artyści włączają się w dyskurs animal studies, a ich prace stają się częścią „krytycznej analizy dotychczasowego, tradycyjnego podejścia do zwierząt zarówno w samej sztuce, jak i problematyce pozaartystycznej”. Warto aby również na gruncie praktyki uniwersyteckiej podejmować tematy aktualne, trudne, wzbudzające krytyczny „osąd” wobec działalności człowieka w świecie.
Organizacja roku akademickiego.
Pracujemy w małych grupach (wspólne dyskusje nad projektami).
Zaliczenie i ocena wystawiane są na podstawie pracy ciągłej (aktywne uczestniczenie w zajęciach, praca nad projektem – I semestr; aktywne uczestniczenie w zajęciach, zakończenie projektu – II semestr; jeśli ktoś jest w pracowni tylko I semestr, wtedy zamknięcie projektu powinno nastąpić w semestrze I).
Każda osoba ma obowiązek przygotowania krótkiej prezentacji (researchu) dotyczącej indywidualnego rozumienia tematu.
UWAGA! Rozmawiamy o konkrecie, czyli na spotkania w pracowni prosimy o przyniesienie szkiców, próbek materiałów, wstępnych zdjęć, filmów, map myśli etc.
Poniżej spis literatury sugerowanej (dla zainteresowanych). Teksty obowiązkowe będziemy dostarczać wydrukowane lub w formie pdf.
Sugerowana literatura na rok akademicki 2025/2026
- Bakke Monika, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań 2010
- Baratay Eric, Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk 2014
- Bekoff Marc, Pierce Jessica, Dzika sprawiedliwość. Moralne życie zwierząt, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2019
- Braidotti Rosi, Po człowieku, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2014, s. 150-163
- Canetti Elias, Głosy Marakeszu. Zapiski po podróży, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2013, s. 11-20, 95-98
- Dąbrowska Magdalena, Posthumanizm, czyli jak myśleć z psami, grzybami i innymi stworzeniami?
- Kurpiński Piotr, Co się śni zwierzętom? Eseje z pogranicza zoofilologii i psychoanalizy
- Marzec Andrzej, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2021
- Morton Timothy, Mroczna Ekologia. Ku logice przyszłego współistnienia, Wydawnictwo Oficyna Związek Otwarty, Warszawa 2023
- Sławek Tadeusz, Śladem zwierząt. O dochodzeniu do siebie
- Wohlleben Peter, Duchowe życie zwierząt, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2017
- Bezpieczne czy zniewolone? Szkice o zwierzętach, red. Mamzer Hanna, Żok Agnieszka, Oficyna Wydawnicza Epigram, Bydgoszcz 2019
- Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie, red. Kotyczka Marzena, Wydawnictwo23. Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Barcz Anna, Dąbrowska Magdalena, Wydawnictwo E-naukowiec, Lublin 2014
- Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch antropocentrycznego paradygmatu, red. Barcz Anna, Łagodzka Dorota, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 201523. Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Barcz Anna, Dąbrowska Magdalena, Wydawnictwo E-naukowiec, Lublin 2014
- Ecce Animalia, red. Łagodzka Dorota, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Orońsko 2014
Filmy:
- Abbasi Ali, Granica, 2018
- Lynch David, Człowiek Słoń, 1980
- Holland Agnieszka, Pokot, 2017
- Cooper Marien C., King Kong, 1933
- Cronenberg David, Mucha, 1986
Artykuły:
- Mamzer Hanna, Zwierzę jako obcy
https://www.academia.edu/28431919/Zwierze_jako_Obcy
2. Haraway Donna, Manifest gatunków stowarzyszonych
http://ewa.home.amu.edu.pl/Haraway, Manifest gatunkow stowarzyszonych.pdf
Materiały czytane:
Haraway Donna, Manifest gatunków stowarzyszonych
- Autor: Piotr Grzywacz
- Opublikowano: 03.10.2025, 20:48
- Ostatnia edycja: 03.10.2025, 20:48