Piotr Banaszek | Przebudowa budynku starego dworca Poznań Główny

Piotr Banaszek | Przebudowa budynku starego dworca Poznań Główny | Praca Inżynierska UAP

Praca inżynierska:
Piotr Banaszek / architektura UAP / 2023
temat: Przebudowa budynku starego dworca Poznań Główny
promotor: dr inż. arch. Natalia Regimowicz
recenzent: dr hab. inż. arch. Eugeniusz Skrzypczak

Dziesięć lat funkcjonowania nowego dworca Poznań Główny przy centrum handlowym pokazało, że obiekt jest źle zaprojektowany z uwagi na podporządkowanie go układowi galerii handlowej, a nie stacji kolejowej. Architekci zrobili absolutnie wszystko, by droga na pociąg kończyła się w sklepie, a nie w wagonie. Z tego właśnie powodu temat ten jest tak ważny dla Poznania, a dotychczasowy brak organizacji konkursu na dworzec  tylko podsyca niepewność co do szans na rozwiązanie problemu. Brak czytelnych intencji PKP co do tej kwestii, zmusza do działań alternatywnych. Projekt inżynierski był pretekstem do próby znalezienia odpowiedzi na pytanie – czy można to jeszcze uratować? Wydaje się, że tak, ale odpowiedź tkwi nie tylko w samym budynku dworca, lecz również w analizie i rozwiązaniu układu komunikacji z najbliższymi dzielnicami. Ten ruch może zmienić oblicze i funkcjonalność starego dworca nie tylko w kontekście stacji, ale i miasta.

Stary budynek dworca skupia w sobie trzy podstawowe strefy jakie dworzec powinien scalać:

• strefę miejską – tu realizowaną przez Plac Dworcowy z dojazdem ul. Dworcową,
• strefę dworcową – realizowana przez wysypowy, centralny budynek dworca w układzie stacji,
• strefę kolejową – posiadającą największą ilość krawędzi peronowych w sąsiedztwie budynku dostępnych bez barier.

Projekt zakłada powrót do starego budynku dworca głównego – jego przebudowę i dostosowanie do aktualnych oraz przyszłych wyzwań na zasadzie fleksybilności użytkowania przestrzeni w zależności od potrzeb i sytuacji.

Kluczowym elementem przebudowy jest idea nowych dróg dojścia do dworca z kierunku południowego – międzytorza. Pierwsza to kładka łącząca budynek dworca z mostem ścieżki pieszo-rowerowej z Łazarza na Wildę (dwóch sąsiadujących dzielnic rozdzielonych od siebie układem torowym od 150 lat). Ma ona umożliwić dojście do budynku dworca z kierunku południowego eliminując potrzebę obchodzenia centrum handlowego z kierunku wschodniego – co jest obecną bolączką dojścia do dworca z dzielnicy Wilda. Kolejnym elementem może być tunel z dojazdem samochodowym z planowanego łącznika obu dzielnic pod układem torowym (połączenie drogowe pod układem torowym w planach rozwoju miasta od lat 60. ubiegłego wieku). Droga ta ma mieć za zadanie skrócić i ułatwić  dostęp do dworca z południowo-wschodnich dzielnic Poznania. Rozwiązanie to może poprawić komunikację dworca z południową częścią miasta.

Nowe wyjście w kierunku południowym daje podstawy do osiowego otwarcia starego budynku dworca (do 2013 roku budynek nie posiadał otwartej osi komunikacji), co rozwiązuje dotychczasowy problem dostępności budynku z Wildy , a w przyszłości z terenu nowej dzielnicy na terenach przyległych do stacji – Wolnych Torów. Dojazd do dworca tunelem w międzytorzu poszerzy strefę miejską dworca. Koncepcja zakłada wyburzenie istniejących starych budynków technicznych stacji w międzytorzu uwalniając w ten sposób przestrzeń pod nowe czołowe krawędzie peronowe dworca lub ewentualną zabudowę, która zdominowała dotychczas wszystkie koncepcje zabudowy tego obszaru – spychając funkcję dworca i drogi dojścia na margines tematu.

Elementami poprawiającymi komfort użytkowy dworca mają być dwa obszerne, parkingi rowerowe – jeden pod placem dworcowym, drugi w budynku dworca na piętrze – dostępny z poziomu Mostu Dworcowego i nowej kładki w kierunku południowym na Wildę i Łazarz. Ten element infrastruktury ma przybliżyć nas do zachodnich tendencji priorytetowych miejskich rozwiązań komunikacyjnych, które w dobie kryzysu klimatycznego i podnoszenia jakości życia w mieście są absolutnie podstawową potrzebą.

Projekt zakłada pozostawienie dużej ilości części historycznej tkanki ceglanej konstrukcji budynku, co pozwoli zachować autentyczny charakter obiektu i miejsca. W ten sposób dworzec wpisze się w ideę recyklingu budynków, co jest jednym z wyzwań przyszłości i koniecznością w myśleniu o zrównoważonym rozwoju przy zachowaniu istniejących zasobów. Obiekt nie straci w ten sposób tożsamości.

Ważnym aspektem przebudowy jest przywrócenie światła dziennego we wnętrzu głównej nawy hali dworca, co ma kluczowe znaczenie w odbiorze przestrzeni. W ten sposób również otwarcie na poziomie istniejącego tunelu zaakcentuje wyjście do kluczowego budynku stacji – poprowadzi nas światło.

Projekt uwzględnia wymogi projektowania uniwersalnego – kluczowego elementu sprawnej obsługi pasażerskiej tak ważnego obiektu, jakim jest główny dworzec kolejowy. Wszystkie poziomy budynku skomunikowane zostały schodami ruchomymi i dostępnymi windami. W budynku, poza głównymi elementami obsługi pasażerskiej jak kasy, sanitariaty i poczekalnie, dostępna przestrzeń komercyjna, która jest jedynie uzupełnieniem funkcji całości dworca. Projekt zakłada również zachowanie modernistycznego charakteru bryły budynku przy użyciu elementów z ostatniej przebudowy dworca z lat 70. autorstwa Z. Kłopockiego i S. Serowskiego. 

Celem projektu, poza aspektem pracy inżynierskiej, jest zwrócenie uwagi na dwa bardzo ważne elementy ewentualnej przebudowy stacji i budynku dworca, które dotychczas nie były obecne w koncepcjach na “nowy” dworzec. Po pierwsze – zapewnienie południowego dostępu do dworca z kładki łączącej Wildę z Łazarzem oraz parking rowerowy, który wnosi nową jakość metropolitalnej funkcji dworca – drugiej stacji w Polsce pod względem ilości obsługiwanych rocznie pasażerów.