Pamięć, przyjemność, wstyd i przestrzeń publiczna Beratu | SKALA

Serdecznie zapraszamy na wernisaż i oprowadzanie kuratorskie, które odbędzie się 18 maja 2017 roku.

NEVER
Interdyscyplinarny Projekt Badawczy
,,Pamięć, przyjemność, wstyd i przestrzeń publiczna Beratu”.

Wystawa doktorantów Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich Wydziału Komunikacji Multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu oraz studentów Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Zaproszeni do projektu:
Karolina Dziubata
Angelika Fojtuch
Łukasz Gniadek
Michał Grochowiak
Anna Jochymek
Jakub Kapanusch
Ewa Kubiak
Diana Lelonek
Jędrzej Lichota
Piotr Macha
Martyna Michałowska
Ewelina Nowakowska
Maria Prusińska
Alexandra Staniewska

Opieka naukowa i artystyczna: dr hab. Waldemar Kuligowski (UAM) i prof. dr hab. Marek Wasilewski.

Berat to miasto w środkowej Albanii. Przez prawie 35 lat w jego pobliżu znajdowało się jedno z największych i najtrwalszych haseł propagandowych świata. Był to napis „ENVER”, utworzony w 1968 roku jako wyraz hołdu dla komunistycznego przywódcy Albanii Envera Hodży. Napis widniał na zboczu góry Shpirag i był widoczny z odległości wielu kilometrów. Wymiary każdej z pięciu liter to 150 metrów wysokości i 50 metrów szerokości. Mozolne prace przy jego wykonaniu trwały kilka miesięcy, a zaangażowano w nie wojsko i organizacje młodzieżowe. Mówi się o tym, że wybrano to miejsce, aby Wódz mógł je widzieć z balkonu Komitetu Partii w centrum Beratu.

Po transformacji ustrojowej 1991 roku, wiele albańskich partii politycznych domagało się likwidacji napisu. Nie dało się go jednak usunąć, nawet przy zastosowaniu materiałów wybuchowych i prób spalenia (przy których śmierć poniosło dwóch żołnierzy). Propagandowe hasło nadal trwało w niezmienionej formie, stopniowo nabierając cech atrakcji turystycznej. W lipcu 2012 roku dokonano jednak pomysłowego aktu przechwycenia i subwersji dawnego hasła. Albański artysta Armando Lulaj zainicjował akcję usunięcia napisu, a finansowego poparcia udzieliły mu zarówno podmioty samorządowe, jak i osoby prywatne. Akcja polegała na pobieleniu gigantycznych liter wapnem, w taki sposób, by oryginalny napis „ENVER” zastąpić nowym: „NEVER”.

Znajdujący się nieopodal Beratu napis jest ewenementem na skalę światową. Historia propagandowego hasła – przypisywane mu znaczenia, zmiana statusu, a w końcu akt zawłaszczenia i zmiany jego sensu – sama w sobie jest unikatową opowieścią o polityce i kulturze. W ciągu ponad 30 lat napis stał się elementem lokalnego krajobrazu estetycznego i społecznego Beratu. Jego trwanie generowało decyzje polityczne na poziomie lokalnym i krajowym. Napis wywoływał społeczne emocje. Mobilizował uwagę opinii i przyciągał turystów. Miał także swój wymiar praktyczny, gdyż potężne litery administracyjnie należały do dwóch sąsiadujących ze sobą wsi, będąc częścią zarządzanych przez nie terytoriów. Sama artystyczna akcja Lulaja również spotkała się z różnorodnymi komentarzami i ocenami. Przestrzeń publiczna Beratu stała się w rezultacie złożoną przestrzenią wartości – pamięci, przyjemności i wstydu.

Nasz projekt ma na celu zbadanie przestrzeni publicznej Beratu w kontekście propagandowego hasła z 1968 roku i jego transformacji w roku 2012. Kluczowe pytania dotyczą kulturowych i estetycznych wymiarów społecznej pamięci, dotyczącej napisu na górze Shpirag. Zamierzamy zrekonstruować lokalne znaczenia tego obiektu, związane z nim wartości i emocje.